Film dokumentalny Netflixa z 2018 roku ‘The Game Changers’ wzbudził duże zainteresowanie tematem wegan w sporcie. W filmie pojawia się stwierdzenie, że spożywanie wyłącznie pokarmów roślinnych zapewnia wszelkiego rodzaju korzyści zdrowotne, od zwiększonej siły i wytrzymałości, po szybszy powrót do zdrowia po urazach i chorobach.

Vegan Society definiuje weganizm jako „sposób życia, który ma na celu wykluczenie, na ile to możliwe i wykonalne, wszelkich form wykorzystywania i okrucieństwa wobec zwierząt w celu produkcji żywności, odzieży lub jakimkolwiek innym”.

Oznacza to unikanie wszystkich pokarmów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso (w tym ryby, skorupiaki i owady), nabiał, jaja i miód – a także trzymanie się z dala od materiałów pochodzenia zwierzęcego, produktów testowanych na zwierzętach i miejsc, w których zwierzęta są wykorzystywane do celów rozrywkowych.

Chociaż trudno jest ostatecznie udowodnić, w jakim stopniu dieta wegetariańska lub wegańska poprawia wydajność, istnieją niepotwierdzone dowody w dziedzinie medycyny sportowej, które sugerują, że warto ją rozważyć. Amerykański lekarz sportowy we wspomnianym filmie dokumentalnym sugeruje, że białko pochodzenia zwierzęcego utrudnia regenerację z powodu pewnych cząsteczek zapalnych. Z kolei inny specjalista twierdzi, że istnieją powiązania pomiędzy białkiem mlecznym, a rakiem prostaty.

Dokument opiera się w dużej mierze na przykładach sportowców, których wyniki sportowe znacznie się poprawiły po przejściu na dietę roślinną. Nie jest to jednak poparte konsensusem naukowym. W rzeczywistości, film dokumentalny został skrytykowany przez niektórych naukowców za selektywne wybieranie źródeł i przedstawianie jednostronnego poglądu.

Prawda jest taka, że powrót do zdrowia zależy od wielu czynników, w tym m.in.: składu ciała, stylu życia i genetyki, w połączeniu z zaangażowaniem w rehabilitację.

Białko jest potrzebne, aby wspomóc regenerację mięśni i budowę nowych, ale możliwe jest również zapewnienie sobie jego dziennego spożycia przy diecie bezmięsnej. Posiłki oparte na produktach takich jak czarna czy biała fasola i soczewica często zawierają więcej gramów białka niż ich mięsne odpowiedniki.

Białko roślinne nie jest jednak tak biodostępne jak białko pochodzenia zwierzęcego. Oznacza to, że nie będzie tak łatwo wchłaniane przez organizm. Żywność pochodzenia roślinnego z kolei jest bogata w przeciwutleniacze, które wspierają dobre funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Jest to szczególnie ważne dla sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe.

Istnieją pewne dowody na to, że diety oparte na roślinach mogą obniżać poziom stanów zapalnych w organizmie, o ile są one bogate w świeże owoce i warzywa, produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe oraz orzechy i nasiona – a ubogie w pokarmy bogate w węglowodany.

Badania wykazują jednak, że białka pochodzenia zwierzęcego są lepsze w syntezie białek mięśniowych niż białka pochodzenia roślinnego, np. soja. Proces ten ma kluczowe znaczenie dla odbudowy mięśni, co oznacza, że wegańscy sportowcy mogą być bardziej podatni na kontuzje i cierpieć z powodu urazów, które będą trwać dłużej. Może to mieć szczególnie negatywny wpływ na sportowców wytrzymałościowych, których treningi są niezwykle obciążające i wymagają odpowiedniej regeneracji.

Naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego twierdzą, że weganie są bardziej narażeni na złamania kości niż osoby spożywające produkty pochodzenia zwierzęcego. Jest to prawdopodobnie spowodowane niedoborami białka i wapnia u niektórych osób będących na diecie wegańskiej. Dzieje się tak, dlatego że trudniej jest uzyskać wystarczającą ilość wapnia z diety wegańskiej, ponieważ wapń nie jest wystarczająco biodostępny w roślinach – nawet w tych, które go zawierają.

Na weganizm przeszło (przynajmniej czasowo) wiele znanych gwiazd sportu, takich jak Lewis Hamilton, Anthony Mullally, Venus Williams, czy Lionel Messi. W ostatnich latach weganizm znacznie się rozwinął i staje się coraz bardziej widoczny w kulturze popularnej przy wsparciu wielkiego biznesu.

Mimo, iż weganizm niewątpliwie zyskał na popularności, pozostaje raczej wyjątkiem niż regułą wśród osób zaangażowanych w sport na poziomie podstawowym. Według badań, weganie stanowili zaledwie 1,16% populacji w 2019 roku, chociaż ich liczba wzrosła czterokrotnie w latach 2014-2019.

W sporcie istnieją studia przypadków przyciągające uwagę, takie jak Earley Cricket Club w Reading, który stał się pierwszym klubem krykietowym serwującym w pełni roślinne menu. Poszli oni w ślady Forest Green Rovers, pierwszego na świecie wegańskiego klubu sportowego. 

W szerszym ujęciu, główne marki też zauważyły, że popyt odchodzi od konsumpcji mięsa. Pragnienie alternatywy sprawiło, że firmy, które dotychczas nie były w czołówce zdrowego odżywiania, takie jak Burger King czy McDonalds, oferują obecnie burgery na bazie roślin.

Jeśli kluby sportowe i zawodnicy szukają wskazówek przy planowaniu posiłków, mogą skorzystać z bazy dietetyków sportowych SLYFE, wśród których znajdą się i tacy, którzy pomogą zoptymalizować dietę wegańską. Istnieją również wegańskie proszki odżywcze, napoje i batony, które zastępują tradycyjny posiłek.

Podsumowanie

Ostatecznie nie ma naukowego konsensusu co do korzyści płynących z diety roślinnej dla wyników sportowych, chociaż w przyszłości prawdopodobnie pojawi się więcej badań. Z pewnością istnieją jednak dowody na to, że spożywanie roślin zapewnia wiele potencjalnych korzyści dla sportowców, zwłaszcza dla układu odpornościowego. Jednak korzyści te można uzyskać, jedząc te rośliny razem z produktami pochodzenia zwierzęcego.

Najlepsze, co możesz zrobić, to stosować zbilansowaną dietę zawierającą wszystkie niezbędne składniki pokarmowe, utrzymującą zdrową masę ciała i odpowiedni procent tkanki tłuszczowej. Jeśli chcesz przejść na dietę roślinną, prawdopodobnie będzie konieczne przyjmowanie odpowiednich suplementów diety, aby zapewnić sobie wszystkie potrzebne składniki odżywcze.