zdrowie psychiczne
agresja

Agresja w sporcie - za czy przeciw

Dr Jan Supiński
jan.supinski@awf.wroc.pl
2022-12-05
avatar
Agresja w sporcie - za czy przeciw

„Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo. Zwyciężyć i osiąść na laurach to klęska." - Józef Piłsudski



Na zawodach sportowych często słyszymy jak trenerzy mówią do zawodników „bij się agresywnie”. Podobnie, z ust komentatorów radiowych i telewizyjnych można usłyszeć podobne słowa, że „zespół gra za mało agresywnie” bądź, że „ zespół zastosował agresywne krycie”, „agresywny blok”. Czy faktycznie zawsze w tych przypadkach mamy do czynienia z agresją, agresywnym zachowaniem, czy może ktoś zachował się agresywnie? Są to trzy różne interpretacje faktów. Agresją kolokwialnie mówiąc nazwiemy atak obcego państwa na inny kraj (Słownik Psychologiczny podaje inną definicję agresji). Z kolei, zachowanie agresywne jest procesem, natomiast agresywność jest cechą człowieka mierzalną przykładowo testami psychologicznymi. 

Spośród różnych teorii agresji do najbardziej znanych należy teoria uczenia się Bandury i Waltersa, którą charakteryzują dwie hipotezy dotyczące powstawania agresywności. Pierwsza głosi, że agresywność jest wynikiem uczenia się przez imitację, czyli poprzez obserwowanie agresywnie zachowującego się modela. Druga zawiera stwierdzenie mówiące o tym, że nieregularne wzmacnianie stanowiące frustrację, prowadzi do zwiększenia intensywności wykonywanych reakcji. W miarę upływu czasu wytwarza się nawyk intensywnego reagowania w szczególności wówczas, gdy to zachowanie zostało „nagrodzone”, np. pochwałą rodzica, trenera, przyniosło „korzyść” w postaci  wygrania walki.


Interpretacje sędziowskie



Kiedy można uznać, że zawodnik zachował się agresywnie? Zgodnie z definicją psychologa sportu Jarvisa, zachowanie można uznać za agresywne wówczas, kiedy spełnia dwa kryteria; jest intencjonalne i szkodzi innemu zawodnikowi. Innymi słowy zawodnik specjalnie próbuje/wyrządza krzywdę przeciwnikowi. Między innymi zadaniem sędziego jest interpretacja zdarzenia czy agresywne zachowanie miało charakter umyślnego uszkodzenia przeciwnika, czy był to przypadek. W judo zdarzają się sytuacje, że jeden z zawodników został kontuzjowany, ale nie było to spowodowane przez przeciwnika (ponieważ nie było w tym intencji szkodzenia), lecz jeden z nich niefortunnie upadł, broniąc się przed upadkiem na plecy i doznał kontuzji. 

W judo rzadko kiedy zdarza się tak, że zawodnik, który „spowodował” uraz był za to karany, ponieważ najczęściej nie było to z jego winy. Jeśli zawodnik kontuzjowany jest niezdolny do walki a interpretacja sędziowska wskazuje, że nie było tam intencji szkodzenia, wówczas przeciwnik wygrywa walkę przed czasem. Tak stanowią przepisy Światowej Federacji Judo. I w żadnym przypadku takiego zachowania nie uznajemy za agresywne. W judo jest również tak, że zawodnik może zostać ukarany i przegrać walkę (nawet przed czasem), ale nie będzie to zachowanie uznane za agresywne, np. za brak aktywności lub posiadanie przy sobie przedmiotów metalowych lub chwytanie przeciwnika za nogawkę.


Wyczynowe uprawianie sportu a agresywne zachowania



Można sobie zadać pytanie, czy wyczynowe uprawianie sportu może prowadzić do zachowań agresywnych? Jak w nauce bywa, wyniki badań nie są jednoznaczne. Część naukowców twierdzi, że zgodnie z regułą zaangażowania w rywalizacji sportowej zwiększa się gotowość do zachowań agresywnych poprzez pośrednie szkodzenie np. „oczernianie” przeciwnika  (Szmajke, Gorajczyk).

Natomiast w badaniach Sieka, we wszystkich skalach Buss-Durke’a mierzącego poziom agresywności, wyniki badań są diametralnie odwrotne. W sportach walki (karate) odnotowane zostały niższe wskaźniki u zaawansowanych karateków w porównaniu z początkującymi  kolegami. Badania własne wykonane na zawodnikach trenujących sporty walki takie jak: judo, karate kyokushin, karate shotokan, szermierka, a którzy uzyskali wysokie rezultaty sportowe; byli medalistami Mistrzostw Europy, Mistrzostw Świata lub Igrzysk Olimpijskich w teście Buss-Durk’e i  kwestionariuszu Z. Gasia, uzyskali przeciętny poziom agresywności i był to rezultat nie odbiegający od wyników uzyskanych przez nietrenujących studentów wychowania fizycznego.


Programy zwalczające agresję



W Polsce dużą popularnością cieszą się programy, które poprzez sport mają przeciwdziałać agresji wśród dzieci i młodzieży. Temu problemowi w 2004 roku poświęcona była konferencja metodyczna dla nauczycieli wychowania fizycznego, podczas której mówiono jak różne formy współzawodnictwa sportowego mogą przeciwdziałać zjawiskom patologicznym wśród dzieci i młodzieży. 

W 2012 roku, Ministerstwo Sportu i Turystki oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych opracowały długoplanowy program przeciwdziałania agresji i patologii wśród dzieci i młodzieży poprzez sport. Reasumując, można zacytować słowa znanego trenera i psychologa Zbigniewa Czajkowskiego, który powiedział, że agresja w sporcie jest zbędna – wystarczy śmiałość i stanowczość, działanie zgodnie z przepisami i nie mające na celu wyrządzenie szkody przeciwnikowi. Innymi słowy być zgodne z duchem sportu.


Dr Jan Supiński
2022-12-05
zdrowie psychiczne
agresja

Wszelkie materiały (treści, teksty, ilustracje, zdjęcia, itp.) przedstawione w serwisie SLYFE są objęte prawem autorskim i podlegają ochronie na mocy „Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych” z dnia 4 lutego 1994 r. (tekst ujednolicony: Dz.U. 2006 nr 90 poz. 631). Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody autora i administratora Serwisu SLYFE jest zabronione.